پنج راهبرد برای پرورش مهارت خواندن و روان‌خوانی در دورۀ ابتدایی

می دانیم که یادگیری خواندن و روان‌خوانی برای موفقیت تحصیلی ضروری است. همه‌ی دانش‌آموزان باید بتوانند تکالیف و نوشته‌های مختلف را، با موضوعات متفاوت، دقیق بخوانند، درک کنند و برای این نوشته‌ها حاشیه‌نویسی کنند. برای نوشتن این یادداشت، مجموعه‌ای از پژوهش‌ها را بررسی کردیم تا به فهرستی از استراتژی‌هایی برسیم که می‌تواند مهارت‌های خواندن و اعتماد به نفس در خواندن را در همه‌ی دانش‌آموزان، از جمله آن‌هایی که در خواندن مشکل دارند، تقویت کند.

راهبرد 1: خواندن گروهی یا شریکی خواندن

به جای این‌که سر کلاس نوبتی از بچه‌ها بخواهید متنی را روخوانی کنند، به روش‌های جایگزین فکر کنید. تاد فینلی، پروفسور آموزش زبان انگلیسی، می‌گوید: «از 30 مقاله‌ی پژوهشی که در این زمینه خوانده‌ام، فقط یکی از آن‌ها بود که ادعا می‌کرد بلندخوانی نوبتی برای بچه‌ها سودمند است. شنیدن تلفظ‌ها و خواندن‌های نادرست برای کسی در کلاس سودمند نیست. علاوه بر این، این روش باعث برچسب خوردن و پایین آمدن اعتماد به نفس دانش‌آموزانی می‌شود که در خواندن مشکل دارند.

خواندن گروهی راهکاری است که در آن معلم و کل کلاس همه با هم متنی را به صدای بلند می‌خوانند. در این روش، توجه کل کلاس از روی کودکانی که مشکل خواندن دارند برداشته می‌شود. در عین حال، این کودکان ترغیب به مشارکت می‌شوند. تحقیقات نشان داده است که این راهکار روان‌خوانی را در کودکان بهبود می‌دهد، دایره‌ی لغاتشان را گسترده‌تر می‌کند و اعتماد به نفس آن‌ها را نیز در خواندن بالاتر می‌برد.

شریکی خواندن یکی دیگر از راهکارهای کم‌ریسک و مبتنی بر تحقیقات است. کودکان دوتا دوتا گروه می‌شوند و به صورت نوبتی، متنی را به صدای بلند می‌خوانند. کسی که در نوبت خود شنونده است، این وظیفه را برعهده می‌گیرد که سوالاتی از خواننده بپرسد تا بررسی کند که خواننده متن را درک کرده یا نه. اگر دانش‌آموزش که مهارت بالاتری در خواندن دارد ابتدا متن را بخواند، این مسئله به نفع هم‌گروهی اوست؛ زیرا می‌تواند یک بار قبل از خواندن متن، کلمات دشوارش را با صدای بلند بشنود. بر اساس پژوهشی که در سال 2007 انجام شد، این شکل از شریکی خواندن همراه با پرسش و گفتگو باعث بهبود روان‌خوانی می‌شود.

راهبرد 2: گروه‌های هم‌خوان‌ از پایه‌های متفاوت

جفت کردن دانش‌آموزان مقاطع بالاتر و پایین‌تر برای خواندن با هم، فواید تحصیلی، اجتماعی و عاطفی بسیاری برای هر دو طرف دارد. بچه‌های کوچک‌تر از تسلط و روانی خواندن هم‌گروهی‌های بزرگ‌ترشان الگو می‌گیرند و از توجه مربی‌گونه‌ی هم‌گروهی بزرگ‌تر استفاده می‌کنند. بچه‌های بزرگ‌تر با پاسخ دادن به سؤالات کوچک‌ترها،  خودشان هم یاد می‌گیرند. علاوه بر این، مهارت‌های حیاتی مانند همدلی و صبر نیز در آن‌ها پرورش می‌کند. برای بچه‌های بزرگ‌تری نیز که از نظر سطح خواندن از کلاس خود پایین‌تر هستند، این تجربه به آن‌ها اجازه می‌دهد بدون خجالت از سطح خود، به متون ساده‌تر دسترسی داشته باشند. علاوه بر این، اعتماد به نفس این کودکان با بر عهده گرفتن نقش رهبری افزایش پیدا می‌کند.

گروه‌های دونفره‌ی همخوان می‌توانند حداقل یک بار در ماه، و به مدت 30 دقیقه، با هم جلسه‌ای داشته باشند. در ابتدا، اجازه دهید دانش‌آموزان کوچک‌تر کتاب‌هایی را که می‌خوانند انتخاب کنند تا اشتیاق بیشتری برای مشارکت در کار داشته باشند. خود را افزایش دهند. بعدها، از دانش آموزان بزرگ‌تر بخواهید متن‌های مورد علاقه‌ی خود را با هم‌خوانشان به اشتراک بگذارند. بچه‌های کوچک‌تر شاید در ابتدا فقط شنونده‌ی این متن‌ها باشند، اما به تدریج و با رشد مهارت‌هایشان، می‌توانند به جای گوش دادن، شروع به خواندن نیز بکنند.

راهبرد 3: کتاب صوتی

گوش دادن به کتاب صوتی، یک راهکار عالی است که خوب است حداقل هرچند وقت یک بار برای همه دانش‌آموزان پیاده شود. با این حال، این روش مزایای خاصی برای افراد دارای مشکل در خواندن و همچنین افراد مبتلا به اختلالات خواندن دارد. در پژوهشی در سال ۲۰۱۰، دانش‌آموزان مبتلا به اختلال خواندن که به کتاب‌های صوتی گوش می‌دادند، دستاوردهای قابل‌توجهی در زمینه‌ی دقت خواندن داشتند، رفتار و عملکردشان در مدرسه بهبود یافته بود، و از خود انگیزه و مشارکت بیشتری در مدرسه نشان می‌دادند. برای دسترسی به گنجینه‌ی گسترده‌ای از کتاب‌های صوتی، می‌توانید به نوار مراجعه کنید.

اگرچه استفاده از کتاب صوتی یک راهبرد مؤثر برای حمایت از دانش‌آموزان مبتلا به اختلال خواندن است است، اما جایگزین آموزش‌های صریح و گام‌به‌گام واج‌ها نمی‌شود. این آموزش‌ها، که به عنوان سواد ساختاریافته نیز شناخته می‌شوند، همچنان یکی از مؤثرترین راهبردهای خواندن برای دانش‌آموزان مبتلا به اختلال خواندن هستند. در سواد ساختاریافته، تمرکز بر روی آموزش آگاهی آوایی و واج‌شناختی، در کنار مهارت‌های دیگری مانند رمزگذاری/رمزگشایی و درک مطلب است.

راهبرد 4: حق انتخاب کتاب

برای بالا بردن میزان مشارکت کودکان در خواندن، باید به آن‌ها اجازه بدهیم آنچه را که می‌خواهند بخوانند انتخاب کنند، و گزینه‌هایی را در اختیارشان بگذاریم که به زندگیشان مربوط می‌شود و منعکس‌کننده‌ی تجربیاتشان است. ممکن است کودکی تمایل به خواندن کتاب آرزوهای بزرگ نداشته باشد، اما مشتاق باشد که سریع‌تر به خانه برگردد تا سراغ کتاب مصور هانسل و گرتل و زامبی‌ها برود.

دادن حق انتخاب کتاب به کودک به این معنی نیست که توقعتان را از سطح خواندنش پایین بیاورید. بله، بچه‌ها ممکن است کتاب‌هایی را انتخاب کنند که آن‌ها را کمتر به چالش بکشند، اما شما می توانید این مسئله را تا حدی مدیریت کنید. گزینه هایی را در اختیار کودک بگذارید که به اندازه‌ی کافی جدی و باکیفیت هستند و در عین حال به علایق کودکان نیز مربوط می‌شوند. یا این‌که اگر در کلاس مشغول خواندن هستید، نوبتی برنامه بریزید: یک بار کتاب انتخابی بچه‌ها، و یک بار پیشنهاد شما.

چیزی که اینجا خیلی مهم است این است که کتابخانه‌ی کلاسی یا کتابخانه‌ی خانه‌ی شما متنوع و پر از کتاب‌هایی باشد که توجه بچه‌ها را به خود جلب می‌کنند. مردیت کیمی لوئیس، متخصص مدارس دولتی سیاتل، پیشنهاد می‌کند‌ که برای شروع، از دانش‌آموزان خود بپرسید دوست دارند چه ژانرها و کتاب‌هایی را بخوانند، و سعی کنید این موارد را در تجهیز کتابخانه‌ی خود لحاظ کنید.

همچنین می‌توانید فرآیند کتاب خواندن را تبدیل به یک چالش جذاب برای کودک بکنید! برای این کار، پلنر کتاب‌خوانی همدرس را به رایگان دانلود کنید.

راهبرد 5: یک متن، چند بار، چند روش

آموزش خواندن مبتنی بر روان‌خوانی روشی است که در آن دانش‌آموزان یک متن واحد را در طول هفته چندین بار و به شیوه‌های مختلف، مثلاً گروهی، شریکی، تکی و…، می‌خوانند. پژوهشی در سال 2010 نشان داد که این روش به طرز قابل توجهی تلفظ کلمات و درک مطلب را در گروه متنوعی از دانش‌آموزان کلاس دومی بهبود می‌بخشد.

مدرسه‌ای در نیویورک نیز، که دانش‌آموزان آن عموماً از اقلیت‌ها و دارای وضعیت اقتصادی نامناسب هستند، شیوه‌ای را برای تمرین خواندن در پیش گرفت که بسیار موفق بود: در این شیوه‌ی پنج مرحله‌ای، دانش‌آموزان در طول یک هفته هر روز متن یکسانی را می‌خوانند، اما هر بار بر روی تقویت مهارت متفاوتی تمرکز می‌کنند: شناسایی نکته اصلی متن، حاشیه‌نویسی، شناسایی اطلاعات کلیدی، تجزیه و تحلیل مهارت نوشتاری نویسنده، و نتیجه‌گیری.

ترجمه (همراه با تغییر و تعدیل) از مقاله‌ی 6 Elementary Reading Strategies That Really Work

نوشته‌ی نوشته املینا مینرو

11 سپتامبر 2019