همه‌ی بازی‌های رومیزی که می‌توانید در کلاس فارسی و نگارش از آن‌ها استفاده کنید! (فهرست جامع بازی‌های رومیزی – آخرین به‌روزرسانی: اسفند ۱۴۰۲)
استفاده از بازی‌ها در کلاس‌های فارسی باعث بهبود محیط یادگیری می‌شود. این رویکرد نه تنها جذابیت کلاس را افزایش می‌دهد و فرصتی برای آموزش غیرمستقیم زبان و ادبیات فارسی فراهم می‌آورد، بلکه مزایای آموزشی دیگری نیز دارد. یکی از مهمترین مزایا، تقویت مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی در دانش‌آموزان است. بازی‌ها معمولاً به صورت گروهی یا تیمی اجرا می‌شوند که باعث تعامل بیشتر و همکاری درون کلاس می‌شود. علاوه بر این، بازی‌ها اغلب باعث می‌شوند دانش‌آموزان احساس کنند به کلاس و فرآیند یادگیری خود تعلق دارند، زیرا تجربه‌ی مثبت و سرگرم‌کننده‌ی بازی باعث افزایش انگیزه و تعهد به یادگیری می‌شود.
در این مطلب، همه‌ی بازی‌های رومیزی را که می‌توان توی کلاس یا جمع‌های مختلف، برای پرورش مهارت‌های زبان و ادبیات فارسی، انجام داد معرفی کرده‌ایم. بازی‌ها به دو بخش تقسیم شده‌اند: بازی‌هایی که به پرورش مهارت‌های چهارگانه‌ی زبانی (خواندن، نوشتن، شنیدن، بیان کردن) مربوط می‌شوند، و بازی‌هایی که بر مبنای آثار ادبی (ادبیات کهن فارسی، ادبیات کودک و نوجوان و…) طراحی شده‌اند. این فهرست مرتباً به روز می‌شود و ما جدیدترین بازی‌هایی را که تجربه کرده‌ایم به آن اضافه می‌کنیم. پس حتماً هرچند وقت یک بار دوباره به این صفحه سر بزنید.
چند نکته‌ی مهم قبل از معرفی بازی‌ها:
- قبل از انجام هرکدام از این بازی‌ها در کلاس فارسی و نگارش یا با جمع کودکان و نوجوانان، حتماً خودتان بازی را امتحان کنید تا مطمئن شوید که برای گروه کودک و نوجوانی که در نظر دارید مناسب است. ما این بازی‌ها را با جمع‌های مختلفی امتحان کرده‌ایم و باید بگوییم نمی‌توان همه‌ی آن‌ها را با همه‌ی گروه‌ها بازی کرد. نهایتاً این بینش شما به عنوان تسهیلگر یا معلم است که تعیین می‌کند می‌توانید از هرکدام از این بازی‌ها در کلاس درس و در جمع کودکان و نوجوانان استفاده کنید یا خیر!
- قرار گرفتن یک بازی در این فهرست به این معنا نیست که ما تماماً آن را تأیید می‌کنیم. این فهرست منبع جامعی است برای بازی‌های رومیزی که می‌توان در کلاس فارسی و نگارش از آن‌ها استفاده کرد. بنابراین، بازی‌های باکیفیت و بازی‌هایی که کیفیت پایین‌تری دارند همگی در این فهرست در کنار هم آمده‌اند. با این حال، برای مشخص کردن بازی‌های باکیفیت‌تر، از نشان ستاره در کنار این بازی‌ها استفاده کرده‌ایم.
- لازم نیست همیشه بازی‌های جدید بخرید. بعضی بازی‌ها هستند که، مثل لگو، به خاطر انتزاعی‌تر بودن یا تماتیک نبودنشان، قابلیت بی‌نهایت تکرارپذیری را دارند. مثلاً، از بازی مکعب قصه‌گویی می‌توانید به ده‌ها شکل مختلف استفاده کنید. پس قبل از تهیه‌ی یک بازی جدید، ببینید چطور می‌توانید با یک بازی، چندین نوع بازی اختراع کنید.
- بازی‌هایی که در این یادداشت معرفی کرده‌ایم همه در ایران نیز تولید شده‌اند. بازی‌های خارجی زیادی هستند که می‌توان از آن‌ها ایده گرفت و در کلاس استفاده کرد، با این حال در این‌جا تمرکز ما فقط بر روی بازی‌هایی بوده است که بتوانید آن‌ها را در بازار ایران تهیه کنید.
بازی‌های مناسب برای پرورش مهارت‌های چهارگانه‌ی زبانی در کلاس فارسی و نگارش
ما فکر می‌کنیم چهار دسته از بازی‌ها هستند که برای پرورش مهارت‌های چهارگانه‌ی زبانی به کار می‌آیند:
- بازی‌های نقش مخفی
- بازی‌های کلمه‌محور
- بازی‌های راهنمایی‌محور
- بازی‌های نقش‌آفرینی (رول پلی) و سخنورانه
1. بازی‌های نقش مخفی
توی این بازی‌ها، معمولاً همه یا تعدادی از بازیکنان نقش‌هایی دارند که بقیه از آن بی‌خبرند. افراد باید بدون لو رفتن نقششان، کارهایی را در بازی انجام دهند. معروف‌ترین بازی نقش مخفی بازی مافیاست. با این حال، اگر از مافیا خوشتان نمی‌آید، بهتر است کلاً بیخیال بازی‌های نقش مخفی نشوید؛ چون هریک از این بازی‌ها فضا و حال‌وهوای متفاوتی دارد که ممکن است برایتان جالب‌تر از مافیا باشد. اما چرا می‌گوییم بازی‌های نقش مخفی برای پرورش مهارت‌های زبانی مناسبند؟
اولاً، در بسیاری از بازی‌های نقش مخفی، بازیکنان با استدلال کلامی سر و کار دارند. آن‌ها باید دیگران را درباره‌ی نقش خود قانع کنند و علاوه بر این، از استدلال کلامی برای مشخص کردن نقش دیگر بازیکنان استفاده کنند. این فرصتی عالی برای تمرین مهارت‌های مربوط به بیان کردن، از جمله روانی کلام، استدلال، اقناع و فن بیان، است. دوماً، در تعدادی از بازی‌های نقش مخفی که در این‌جا نیز معرفی‌شان کرده‌ایم، بازیکنان با «کلمات» مخفی سر و کار دارند. مثلاً، باید کلمه‌ای را حدس بزنند. این بازی‌ها به پرورش دایره‌ی واژگان، دقت واژگان و شبکه‌های واژگانی کمک می‌کنند.
این فهرست بازی‌های نقش مخفی‌ایست که می‌توانید برای پرورش مهارت‌های زبانی در کلاس فارسی و نگارش از آن‌ها استفاده کنید:
(توضیح و معرفی هر بازی به زودی به این یادداشت اضافه می‌شود.)
- دیتکتیو کلاب
- اسپای فال
- ددان
- ورووردز
- راز هیلتر
- استوژیت
- دیوان
- آفتاب‌پرست
2. بازی‌های کلمه‌محور
در بازی‌های کلمه‌محور، همانطور که از اسمش پیداست، بازیکنان با کلمه سر و کار دارند. این بازی‌ها بسته به مکانیسم‌هایی که دارند، می‌توانند باعث پرورش وسعت و دقت دایره‌ی واژگان، بهبود املا و درست‌نویسی و پرورش دایره‌ی کلمات دیداری در کودکان و نوجوانان شوند.
این فهرست بازی‌های نقش کلمه‌محوری است که می‌توانید برای پرورش مهارت‌های زبانی در کلاس فارسی و نگارش از آن‌ها استفاده کنید:
(توضیح و معرفی هر بازی به زودی به این یادداشت اضافه می‌شود.)
- زبان‌بسته (Taboo) (برای دانلود بازی زبان‌بسته (تابو)، روی لینک کلیک کنید.)
- موزچین (Bananagrams) (برای دانلود بازی کلمه‌سازی موزچین، روی لینک کلیک کنید.)
- اسم کارتیل
- آمیرزا
- اسکرابل
- بگرد و پیدا کن الفبایی (برای دانلود بازی الفبایی بگرد و پیدا کن، روی لینک کلیک کنید.)
کاربرگ تمرین نشانه ز
3. بازی‌های راهنمایی‌محور
در بازی‌های راهنمایی‌محور، بازیکنان باید به کمک راهنمایی‌های کلامی یا متنی، چیزی را کشف کنند. گاهی این راهنمایی از سمت بازیکن یا بازیکنان دیگر است (مثل بازی بیست سؤالی) و گاهی نیز در خودِ بازی، راهنمایی‌ها نیز آمده (مثلاً در پرونده‌های معمایی-کارآگاهی). این بازی‌ها هم توانایی خواندن دقیق و استدلالی و هم توانایی بیان دقیق کلامی یا نوشتاری را تقویت می‌کنند.
این فهرست بازی‌های نقش راهنمایی‌محوری است که می‌توانید برای پرورش مهارت‌های زبانی در کلاس فارسی و نگارش از آن‌ها استفاده کنید:
(توضیح و معرفی هر بازی به زودی به این یادداشت اضافه می‌شود.)
- کدنیمز
- دیکریپتو
- کارتومیم
- پرونده‌های معمایی-کارآگاهی
4. بازی‌های نقش‌آفرینی و سخنورانه
بازی‌های نقش‌آفرینی، که در فضای بازی‌های رومیزی ایران کمتر دیده شده‌اند، بازی‌هایی هستند که در آن‌ها بازیکنان هدایت و کنترل یک یا چند شخصیت را در یک موقعیت روایی در دست می‌گیرند؛ مشابه آن‌چه در بعضی بازی‌های ویدیویی می‌بینیم. معمولاً این بازی‌ها به یک گیم‌مستر یا بازی‌گَردان احتیاج دارند که روایت پایه را به پیش می‌برد و در موقعیت‌های مختلف، از بازیکنان می‌خواهد به شیوه‌های مختلف، برای کاراکتر خود تصمیمی بگیرند. بازی‌های سخنورانه نیز بازی‌هایی هستند که در آن‌ها بازیکنان باید درباره‌ی موضوعی حرف بزنند یا داستانی را تعریف کنند. این بازی‌ها همگی می‌توانند باعث تقویت مهارت‌های گفتاری کودکان و نوجوانان و سواد روایی آن‌ها بشوند.
این فهرست بازی‌های نقش‌آفرینی و سخنورانه‌ای است که می‌توانید برای پرورش مهارت‌های زبانی در کلاس فارسی و نگارش از آن‌ها استفاده کنید:
(توضیح و معرفی هر بازی به زودی به این یادداشت اضافه می‌شود.)
- مکعب قصه‌گویی
- شیر مرغ
بازی‌های مبتنی بر ادبیات کهن و ادبیات کودک و نوجوان برای کلاس فارسی و نگارش
گاهی در کلاس درس داستان یا متنی می‌خوانیم و بعد می‌خواهیم بر مبنای آن، بازی رومیزی انجام دهیم. تعداد بازی‌های آماده‌ای که در این موقعیت به کار بیایند هرچند محدود است، اما فرصتی مناسب برای مواجهه‌ی بازیگوشانه و جذابی با ادبیات فراهم می‌آورند. این بازی‌ها را به دو بخش ایرانی و غیرایرانی تقسیم کرده‌ایم؛ هرچند همانطور که گفتیم، تمام این بازی‌ها در بازار ایران نیز یافته می‌شوند.
(توضیح و معرفی هر بازی به زودی به این یادداشت اضافه می‌شود.)
1. بازی‌های ایرانی
- بازی کارزار
بر مبنای شاهنامه‌ی فردوسی
- بازی‌های «میز بازی ایرانی» کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان:
این بازی‌ها تا به امروز به مرحله‌ی تولید و پخش رسیدهاند:
- طوطی و بقال (بازی بر مبنای داستان طوطی و بقال مثنوی مولوی)
- سیمرغ (بر مبنای داستان سیمرغ)
- هفت گنبد (بر مبنای هفت پیکر نظامی گنجوی)
(ادامه دارد…)
2. بازی‌های غیر ایرانی
- بازی ته جدولی ها
- بازی های شرلوک هولمزی
(منظور بازی‌های کارتی یا پرونده‌ای است که بر مبنای داستان‌های شرلوک هولمز خلق شده‌اند.)
- پرونده‌ی معمایی آلیس در سرزمین عجایب
- اونو با تمِ هری پاتر
